Na tle życia cygańskiego, chłopskiego i dworskiego rozwijają się dwa zasadnicze wątki opowieści: miłość Cygana i gospodarskiej córki, a potem dzieje osieroconej Marysi, na której losy wywiera wpływ tragiczna historia jej rodziców. Optymistyczne, wzruszające zakończenie pokazuje głęboką wiarę Autora w możliwość szczęśliwego życia na ziemi. Oczywiście, jak to u Kraszewskiego, oprócz romansu znajdziemy tu szeroką gamę postaci i wątków pobocznych, a także bogaty opis życia polskiego II połowy XIX wieku. Miarą wartości artystycznych "Chaty za wsią" jest nie tylko jej ogromna popularność, lecz także adaptacje sceniczne i filmowe. Powieść pozostała żywa i wiecznie młoda — jako historia o dawnych obyczajach jest dziś jeszcze bardziej interesująca i godna przeczytania.Miłośnicy twórczości Kraszewskiego w książce tej odnajdą tak typowe dla tego autora opisy polskiej przyrody przekazane urokliwym stylem i nacechowane miłością piękna ojczystego kraju. Najpłodniejszy z polskich pisarzy - J.I. Kraszewski w swej twórczości zachował dawny polski krajobraz z wiernością malarskiego realizmu.[Wydawnictwo "Alfa", Warszawa 1992]